بسم الله الرحمن الرحیم
ضرورت آشنائی با علوم مختلف
اکثر متفکران و صاحب نظران به لزوم آشنایی با علوم مختلف توجه کرده‌اند و معتقد بوده‌اند که هر کس در حوزه کاری خود برای آشنائی با همه جوانب کار باید مطالعه داشته باشد و در این کار، عمر خود را سپری کند، حال این حوزه اگر پزشکی باشد؛ مطالعه و بروز رسانی داشته های دانش پزشکی، اگر حوزه معارفی و علوم قرآنی روایی باشد، طلاب و دانشجویان و اساتید آنان؛ نسبت به فراگیری علوم اصلی و جوانبی آن باید تلاش کنند.
در این راستا« مؤسسه فرهنگ سازان حجة بن الحسن (عج)» طرحی که سوژه آن بر گرفته از کتاب « فرهنگ معارف» تألیف استاد بزرگوار جعفر سجادی بوده و از ویژگی جمع بین علوم حوزوی و علوم دانشگاهی برخورداری است با عنوان « فرهنگ موضوعی اصطلاحات علوم » با اهداف ذیل در دست اقدام دارد.
توضیح مطلب را با تمثیلی تقدیم می کنم: اگر خوب دقت کنیم در قدیم بودند و الآن هم بعضاً هستند افراد « صاحب فنون» از باب مثال بنائی که هم؛حرفه بنایی، هم جوشکاری هم لوله کشی آب و گاز هم انجام ایزوگام کاری هم طراحی و مهندسی، هم نقاش بود و چندین حرفه و فن دیگر! و نیز میکانیکی که تقریبا همه کارهای فنی ماشین را انجام دهد. از این بالاتر فن آوری ها موجود و ....
از این رو کسانی هم که در حوزه علم و دانش دینی مشغول به تحصیل و تدریس هستند نیز اگر بخواهند موفق باشند؛ باید جامع علوم حوزوی و دانشگاهی در بخش معارف دینی شوند و این کار هم تلاش برنامه ریزان را می طلبد هم تلاش بیشتر طلاب و دانشجویان حوزه و دانشگاه را.
ویژگی های دروس حوزوی
برای آشنایی با علوم و امور حوزوی؛ دانستن این مطالب لازم است.
اهل مطالعه حتما قبلا خوانده اند، که افرادی در حوزه بوده اند،استثنائی، که حتی غربی ها از فکر و اندیشه و حتی اندازه ظرفیت مغز آنان مبهوت مانده بودند.
در مورد علت و حکمت بعضی از این توفیقات، علاوه بر تلاش شخصی و قابلیت های مکانی، ذهنی، و... آنان و لطف الهی می توان گفت :
خاصیت علوم دینی
معمولا این توفیقات در اثر خاصیتی است که در علومی حوزوی وجود دارد، آن علومی که قبلا در حوزه تدریس می شدند و اکنون نیز تدریس بعضی از آنها ادامه دارد و از ویژگی « استناد به آیات و روایات » برخوردار است. در این زمینه سخن اساتید محترم شنیدنی است.
در اینجا به نکته ای از بزرگی در حوز علمیه قم ادام الله عزهم بخوانید:
ایشان می فرمودند: کسی که دروس حوزه را خوب بخواند؛ در هر علم و فنی وارد شود، جزوه نخبگان آن فن و فنون خواهد گردید.
پیام این تحقیق برای عزیزان حاضر در حوزه علمیه اینکه به صرف مشغول بودن قانع نبوده و با نگاه به پیش کسوتان که جامع معقول و منقول بوده اند و هستند و با انواع ادبیان سخن می گویند؛ سعی کنیم ما نیز جامع باشیم تا هم شامل لطف و عنایت خدا گردیده و مورد پسند جامعه نیز باشیم تا بتوانیم بیشتر خدمت کرده و برای تک های موجود « فرستاده شده از طرف دشمن» و آنچه در آینده می فرستند؛ پاتک های متنوع حساب شده؛ آماده داشته باشیم.از باب مثال؛ حتی اگر در جمعی بحث سیاست کلی اقتصادی نیز پیِش آمد؛ بتوانیم توضیح دهیم که اقتصاد اسلامی امری است با حالت بینابین ، که نه به عوارض سرمایه داری « هدف وسیله را توجیه می کند»؛ چنانچه عوارضش را امروزه بعینه داریم در آن کشورها می بینیم. دچار می گردد و نه با مشکل اقتصاد کمونیستی « ملکیت دولتی» که منجر به فروپاشی بخش وسیعی از آن شد، مواجه می شود. چون در اقتصاد اسلامی ضمن قائل بودن به مالکیت خصوصی با شرائط آن، بوسیله قانون ارث و مالیات های اسلامی از قبیل خمس و زکات و تشویق به کمک خیریه و توشه برداری برای آخرت و نیز مبارزه با احتکار و ....طرح مبارزه با یکجا جمع شدن سرمایه نیز پیش بینی شده است و نتیجه آن؛ عدالت و توضیع سرمایه ها بین افراد دیگر و محرومیت زدائی است. همین گونه است راهکارهای مختلف دیگر که برای ارائه قوانین باز دارنده و هشدار دهنده که باصطلاح به آن رعایت خط قرمزها می گویند است.
کار آمدهای تلاش بزرگان در سابق و زمان حال
گفتنی است نمونه کار آمدهای تلاش این بزرگان، در سابق و زمان حال در جامعه برای هیچ کس بویژه برای اهلش پوشیده نیست، چه در بحث های اخلاقی اجتماعی و... حتی بحث های اقتصادی.
در اینجا نکته ای از بزرگان در باره علوم اقتصادی بخوانید:
این بحث که از جمله مسائل روز؛ هم هست، مسئله مشکل نزاع ها بر سر ارزش پول است. این بحث در هشتاد سال قبل در مسئله مضاربه مطرح شده بوده، حتی بعضی از بزرگان نظرشان این بوده که؛ این معامله فقط با ذهب و فضه درست است. لذا باید اهلش خوب تحقیق کنند تا روشن گردد. البته با در نظر گرفتن عناوین ثانویه بقیه مراجع و بزرگان معاملات معمول را هم صحیح می دانستند و می دانند»
حضور کسبه بازار در دروس حوزوی
از این رو می بینیم بعض کسبه بازار بودند که اول در درس حوزه شرکت می کردند سپس به سر کار خود می رفتند. تا هم به «حدیث الفقه ثم المتجر» عمل کرده باشند. هم از رمز و رموزها و راهکار دینی در این بخش آگاه شوند.
اسامی علوم مختلف حوزه و دانشگاه
گفتنی است: در کتاب فرهنگ معارف. اصطلاحات حدود 27 علم، «از ادبیات عرب گرفته تا فقه و اصول و منطق فلسفه حتی علوم غریبه» را با مختصر توضیح؛ در چند جلد آورده است این کتاب اکنون در بعضی از کتابخانه ها و نیز فضای مجازی موجود است.
همه امور بر اساس باور است
مطلبی که بسیاری از بزرگان بر آن اذعان دارند اینکه: تمام امور بر اساس باور است و مزاحم باور فقط ترس است و بس، اگر این ترس را با تحقیق و تلاش و پیگری از راهش از خود، دور کردی؛ بویژه اگر لطف خدا نیز همراه تو باشد و حکمت الهی نیز، اقتضای آن را کند؛ حتماً به مرادت می رسی.
برنامه نرم افزاری فرهنگ اصطلاحات علوم
ما طی یک برنامه نرم افزاری با عنوان « فرهنگ اصطلاحات علوم» به بخش تحقیقات حوزه علمیه ارئه کردیم. شاید جرقه ای باشد، برای استفاده از استعداد های درخشان اساتید و طلاب و دانشجویان محترم حوزه و دانشگاه.
سابقه این طرح به زمانی می رسد که نه تایپ دیجیتالی در کار بود و نه از شبکه اطلاع رسانی خبری بود، بلکه می توان گفت: در آن زمان فضای مجازی نیز وجود نداشت.
زمان آن دقیقاً پایان نمایش سریال امام علی علیه السلام بود که این قضیه در حوزه علمیه قم مورد اعتراضات فراوانی گشته بود و به محتوای آن اشکال دا‌شتند!
پاسخ مثبتی و کار آمدی که می شد به آن ها داد؛ طرح ایجاد شبکه اطلاع رسانی دینی بود تا علاوه بر کاستن از کارهای تکراری؛ زحمت خدمتگزاران در این عرصه را کم کرده تا فرصت ها تبدیل به تولید علم شوند؛ یعنی پس از شفاف سازی داشته‌ها، « هزینه های مالی و فرصت ها» در مسیر کیفیت بخشی و معرفی آن ها، با ارائه طرح های گوناگون از قبیل نمایش‌های مختلف؛ کتابی، مقاله ای، روزنامه ای، نرم‌افزاری، تهیه فیلم و سریال های آموزنده و مقایسه ای صرف شود.
البته ما شاکریم که خدا یاری کرد و متخصصان محترم به دیجیتال دستیابی پیدا کردند و مسئولان گرامی نیز این ابزار را در اختیار هم وطنان قرار دادند و فکر و اندیشه مقام معظم رهبری «دام عزه» نحوه استفاده مثبت از این ابزارها « مبنی بر تهیه نرم‌افزار» را در حوزه علمیه وارد ساختند و افراد برخوردار از استعدادهای مختلف به کمک این امکانات موجود، از این فرصت استفاده کرده و محتواهای سالم را که از قبیل تحقیقات و نوشته های منظم دینی مذهبی را جهت اطلاع رسانی، به صورت نرم افزارهای دیگر، در اختیار دیگران گذاشتند. از این رو می بینیم در آن زمان بعضی از کارهای فرهنگی محدود و کوتاه مدت به ثمر نشست اما کارهای بلند مدت و زمان بر باقی ماند. تا زمانی که فرصت و ظرفیت آن ها رسید و ارائه شد و انشاء الله این فرصت برای طرح های مانده نیز برسد تا به جامعه تقدیم گردد.
از جمله طرح های بلند مدت؛ مسئله تایپ این همین کتاب فرهنگ معارف بود چون قبلاً شناسایی شده بود. به موسسه نرم افزاری مرکز تحقیقات کامپیوتری پیشنهادش داده شد و آنان نیز با تلاش خود این مجموعه ابتدء به صورت حاشیه نرم افزاری در اختیار دوستداران آن قرار دادند و هم اکنون در فضای مجازی قابل مشاهده است.
سپس طرح تولید علم با این سوژه مطرح شد که متاسفانه مورد قبول مسئولان قرار نگرفت که علت آن را، از خود آنان باید پرسید، شاید هزینه بر بودن آن و سختی کنترل ایده های مختلفی که توسط اساتید محترم حوزه و نابغه های فنون ارائه بوده و نیز چگونگی اضافه کردن بر منابع گذشته و هزاران شایدهای دیگر که می تواند؛ حکمت و علت این اقدام نکردن باشد.
معرفی فرهنگ های موضوعی معارفی
دومین طرحی که جامع بوده. و ضروری است؛ چنانچه در مسؤلان نیز به نیازمندی آن اذعان دارند « بزرگواری در باره فضای مجازی می گفت: وظیفه ما تهیه سخت‌افزاری این امر بوده است؛اما نسبت به عرضه محتوای سالم فرهنگ دینی؛ دیگران مسئول هستند ».
این طرح را که در مجموعه فرهنگ نامه های موضوعی قرآنی روایی ادبی همسو خلاصه می شود؛ دغدغه چندین ساله این مرکز بوده و متأسفانه با وجود فرصت های بسیار خوبی که در اختیار بوده از باب مثال آشنا بودن با دوستی که ۱۱ زبان رسمی دنیا را می داند و اکنون در یکی از کشورها مشغول خدمت فرهنگی است و دیگر برادران موجود در حوزه که در ترجمه عناوین بعضی از فرهنگ نامه ها می توانند کمک کنند و نیز ویرایش آشنا انجام دهند از این بالاتر نیاز مبرم مردم به اینگونه خدمات. ولیکن بخواطر نبودن امکانات همچنان با حرکت کندی پیش می‌رود در صورتی که با این ظرفیت فعلی می توانیم آن را با نرم افزاری « که مختصری از آن در اختیار است و اگر مهندس بزرگوار نرم افزاری ما روی آن برنامه کار کند» نه تنها شبیه برنامه گنج ور موجود در فضای مجازی را می شود؛ بلکه به نظر می رسد می تواند بیش از ده برنامه فرهنگنامه ای را بطور آنلاین به مردم فارسی زبان موجود در اقصی نقاط دنیا عرضه کند و چندی یکبار بر محتوای آن افزوده تا ضمن بروز رسانی. نویسندگان محترم، هنرمندان عزیز در عرصه های مختلف؛ نوشتاری، فیلمسازی، مسابقات مختلف، ارائه کننده های سبک زندگی، مشاوران محترم که نیاز به روانشناسی جامعه شناسی دارند؛ برای ارائه راهکارهای مختلف؛اخلاقی اعتقادی. با در اختیار داشتن این محتوا ها؛ برای فعلیت بهتر، دستانشان باز باشد.
هر چند به قول شهید قاسم سلیمانی (ره) ما فقط می‌توانیم خدمتگزار ارائه کنندگان این مجموعه ها باشیم؛چرا که این هنرمندان در این عرصه اند که بار زحمت نگارش بروز و ویرایش محتوائی و نگارشی آن ها را تحمل می کنند. امیدواریم مطالعه کنندگان محترم نیز به نگات زیر توجه کنند.
اولاً: با نگاه مثبت به این ایده و دغدغه، نگاه کنند، چرا که نگاه منفی هم سبب گرفتگی برای خود نگاه کننده شده و نیز باعث رنجش خاطربزرگان و ایجاد مزاحمت برای فکرها و اندیشه‌های مثبت و کارآمد در جامعه که زیبنده این مقام نیست.
چون هدف ما از در میان گذاشتن این طرح و فکر، در حقیقت یاد آوری سخن بزرگی است که می گفت:
آیندگان ما زیر سؤال می برند که « گذشته ها پیش کش» بگوئید در این مدت ....با امکانات موجود، چه خدمتی داشتید. و الا اگر بخواهی با دیده خوب؛ نگاه کنی، همین مقدار هم که ما می توانیم درد دل داشته باشیم. بر اثر خدمات و رشادت های مردم شریف ولایتمدار و مسئولان دلسوز است و فراموشی این مطلب نوعی ناشکری و ناسپاسی است.
به هر حال این دغدغه ای بوده، چه در بخش معارف و چه در بخش اصطلاحات علوم. که ما را به تلاش واداشته. باز هم امیدواریم عزیزان ما را در ارائه خدمت بیشتر همراهی کنند تا هم خلع های موجود در حوزه فرهنگ سازی پر شود و نیز دسترسی مردم به آموزه های دینی در منابع مختلف هر چه سریع تر و راحت انجام شود. تا به کوتاه کردن دست بدخواهان و دشمنان دین بینجامد و ما نیز از این گونه خدمات فرهنگی دینی اجر ببریم.
لزوم توجه به تولید علم
هدف از این طرح ضمن احساس مسؤلیت شخصی بوده که شاعر بزرگوار یاد آور شده:
سپس جامه عمل پوشاندن به سخن رهبر معظم انقلاب «دام عزه» بوده آنجا که فرمود: تولید علم داشته باشید،
البته سخن ایشان عام بود که هم شامل علوم صنعتی و هم علوم معارفی و ... می شود. متأسفانه؛ افراد مسئول بدون سؤال از ضرورت مسئله و چگونگی برنامه ریزی و بستر سازی، شناسائی افراد مؤثر و ...،سکوت اختیار کردند نمی دانم درک مسئله نکردند و ...حتی این مثل هم قرائت شد « گر تو بهتر می زنی بستان بزن» البته امید است انشاء الله زمانی بیاید که به تحقیقات اساتید و شاگردان زبده و خلاق حوزه و دانشگاه نیز توجه شود؛ تا همیشه چشممان به علوم بیرونی نباشد و مثل کسانی نباشیم که ندای امیرالمؤمنین امام علی (ع) را مبنی بر آموختن علوم صنعتی به سخره گرفتند و نیز فرمایش امام سجاد (ع) که خبر از نزدیک شدن ارتباطات بود و... و پیام های شوم این غفلت که تاریخ تکرار نشود. چون؛ دشمن دانشگاه امام صادق (ع) که چهار هزار متخصص در آن ... تا آخر! این آسیب شناسی دغدغه چهل ساله... است که در اینجا باید؛ گفت: این سخن بگذار تا وقت دگر؟.
مؤلف محترم کتاب نکته ها و لطیفه ها در این مورد شعری از استاد سخن سعدی آورده که می فرماید":
زمانی درس علم و بحث و تنظیم
که باشد نفس انسانی را کمالی
سپس پرده از رازها بر می دارد و اضافه می کند.استراحت و تفریح هم لازم است، و در ادامه اضافه می کند:
زمانی شعر و (تفریح) شطرنج و حکایت
که خاطر را بود ، دفع ملالی
آری آنچه که نظر بعض اطباء است: بهترین پیشگیری از گرفتار شدن همین آخری است؛ که قرآن فرموده : « لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها لَها ما کَسَبَتْ وَ عَلَیْها مَا اکْتَسَبَتْ » و ظاهرا باستناد این آیه شریفه « طه (1) ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى (2) سوره طه آیه 1 و 2. یعنی ما قرآن را از آن بر تو نازل نکردیم که (از کثرت عبادت خدا و جهد و کوشش در هدایت خلق) خویشتن را به رنج درافکنى.» شاعر محترم چنین سروده :
حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس
در بند آن مباش که نشنید یا شنید
والسلام مرتضوی
برچسب ها :
آسیب شناسی علوم دینی و فنون
ادبیات عرب علم منطق فلسفه و حکم علوم غریبه
اسامی علوم مختلف حوزه و دانشگاه
حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس
ضرورت آشنائی با علوم مختلف
فرهنگ اصطلاحات علوم
لزوم توجه به تولید علم
شیوه جلو گیری از گرفتار شدن
